Oversteer yani arkadan kayma bir başka deyişle arkadan kopma, özellikle arkadan çekişli araçların başına gelebilecek önemli bir sorundur. Bir çok insan için yollarda olabilecek en korkutucu durumlardan birisi aracın virajda kayarak kontrolden çıkmasıdır. Özellikle şehir içinde gerçekleşecek bir kontrol kaybı başka araçlara, yayalara, yakınlardaki diğer araç ve objelere sert bir çarpma ile sonuçlanabilir. Bunun sonucu olarak da yaralanmalar hatta can kayıpları meydana gelebilir. Ancak soğukkanlı olup kayma hareketinin mantığı anlaşılabilirse doğru tepki ile durum kurtarabilir veya etkisini azaltılabilir.
Önden kayma (Understeer) ve Arkadan kayma (Oversteer) olarak 2 tip mevcuttur. Daha önce önden kayma (Understeer) konusunu izah etmiştik. Şimdi ise Oversteer konusunu benzer şekilde izah etmeye çalışacağız.
Arkadan kayma (Oversteer) nedir?
Aracın ön tekerlekleri zemine tutunmaya devam ederken arka tekerlekler kaymaya başlar. Kaymanın sonucu olarak aracın ön kısmı virajın içerisine doğru keskin bir şekilde yönlenir. Bu nedenle araç virajın içinde savrulma tehlikesi yaşar. Sonuç olarak araç sürücünün istediğinden daha fazla döner ve kontrol sağlanamaz ise yolun dışına çıkılabilir. Genellikle de o bölgede bulunan ağaç veya direk gibi objelere yandan çarpılmasıyla son bulabilir. Kontrollü bir şekilde yapılabilen arkadan kayma işlemine “Drift” ismi verilmiştir.
Arkadan kayma neden gerçekleşir?
Araçlarda kaymanın esas nedeni ağırlık dengesinin bozulmasından kaynaklanır. Çekiş sistemine bakılmaksızın viraj dönüşlerinde gerek ön gerekse de arka tekerlekler baskı altındadır. Arkadan kayma ise temel olarak dönüş yapıldığı sırada aracın arka tekerleklerinin çekişi kaybetmesinden kaynaklanır. Bu durum;
- Viraja girildiği zaman fren yapılırsa aracın önüne doğru ağırlık transferi olur ve bu transfer sonucu arka tekerleklerin yere olan temasında azalma meydana gelir. Bu azalma sonucu olarak genellikle çekişin arkada olduğu araçlarda, yol ile temasın azalması nedeniyle güç zemine düzgün şekilde aktarılamaz. Ön tekerlekler de virajda bir tarafa dönük olduğundan dolayı aracın arkası dönüş yönünün tersine doğru savrulmaya başlar.
- Viraja girildiği zaman ise tüm tekerlekler baskı altındadır. Bu baskıya birde fazla verilen gaz nedeniyle ekstra güç eklenirse özellikle çekişin arkada olduğu modellerde lastikler kaldırabileceğinden daha fazla yüke maruz gelir ve patinaj başlar. Patinajın etkisi ile yola olan tutunma azalır ve aracın arkası direksiyon yönünün tersine hareket etmeye başlar ve savrulur.
Temel olarak arkadan ve önden kaymanın aktif ve pasif etkenleri aynıdır ancak aracın tipine, yol koşuluna ve sürüş karakterine göre değişebilir ve bu etkenler aşağıdaki şekildedir.
Arkadan kayma olmasına neden olabilecek aktif faktörler ise aşağıdaki şekildedir.
- Viraja çok hızlı girilmesi
- Virajda gaza aşırı yüklenilmesi
- Virajda ani ve sert fren
- Virajda sert direksiyon hareketleri
Arkadan kayma olmasına neden olabilecek pasif faktörler ise aşağıdaki şekildedir.
- Bozuk veya hatalı süspansiyon sistemi
- Araç şasisinde dengesizlik
- Aşınmış lastikler
- Yüksek yada alçak lastik basıncı
- Araçta aşırı ve dengesiz yük olması
Arkadan kayma sadece arkadan çekişli araçlarda mı olur?
Arkadan kayma hareketi genellikle arkadan çekişli araçlarda olsa da önden çekişli ve 4×4 araçlarda da meydana gelebilir. Ancak değişik sürüş karakterlerine sahip olan bu araçlarda arkadan kayma farklı şartlar altında ve düzeylerde gerçekleşebilir. Aşağıda virajda gerçekleşebilecek dört farklı eylem üç farklı çekiş tipine göre belirtilmiştir. Bu eylemler karşısında aracın arkadan kayma ihtimali ise parantez içinde belirtilmiştir.
-
Önden çekişli araçlarda
- Virajda ayağı gazdan çekme (yüksek ihtimal)
- Virajda fren yapma (yüksek ihtimal)
- Viraja çok hızlı girme (ilk önce önden kayma daha sonra arkadan kayma)
- Virajda ani hızlanma (düşük ihtimal)
Aşağıdaki videoda siyah renkli Honda Civic HB model aracın önden çekişli olmasına rağmen arkadan kaydığını net bir şekilde izleyebilirsiniz.
-
Arkadan çekişli araçlarda
- Virajda ayağı gazdan çekme (orta ihtimal)
- Virajda fren yapma (orta ihtimal)
- Viraja çok hızlı girme (yüksek ihtimal)
- Virajda ani hızlanma (yüksek ihtimal)
-
4 tekerlekten çekişli araçlarda
- Virajda ayağı gazdan çekme (orta ihtimal)
- Virajda fren yapma (orta ihtimal)
- Viraja çok hızlı girme (orta ihtimal)
- Virajda ani hızlanma (yüksek ihtimal)
Arkadan kayma durumunda ne yapmak gerekir?
- Hangi yöne gidilmek isteniyorsa o yöne bakmak gerekir. Asla kayılan yöne bakılarak hamle yapılmamalıdır.
- Direksiyon mutlaka gidilmek istenen yöne dönük olmalıdır.
- Aracın arkası zeminden kopabileceği için sert fren yapılmaması gerekir.
- Gaz ani bir şekilde bırakılmamalı ve çekişin artması için gaza hafif ve kontrollü bir şekilde basılmalıdır.
- Her türlü ani ve sert hareketlerden kaçınmak gerekir.
