Dizel motorlardaki emisyon değerlerini düşürebilmek için yeni bir teknoloji bir süredir kullanılıyor. Artık birçok dizel motorda bu teknolojiye yani SCR-AdBlue sistemine mecburen yer veriliyor. Özellikle dizel motorlarda güç ve tork artışına paralel olarak günden güne artan emisyon problemi artık bu yöntem ile kontrol altına alınmaya çalışılıyor. Ancak sorun bu sistemde yer alan sıvının belirli periyotlarla tekrar doldurulması gerekliliğinde yatıyor. Biz de çok bilinmeyen bu sistemi anlatma ihtiyacı duyduk ve anlaşılır bir şekilde de izah etmeye çalışacağız.
Geçtiğimiz günlerde üzerinde durduğumuz bazı konularda sürekli olarak dizel motorların NOx gazlarını özellikle yüksek devir ve yük durumlarında benzin motorlarına göre çok fazla saldıklarını ve öyle ki bu oranın neredeyse 15 kat daha fazla olabildiğinden bahsetmiştik. Üreticiler bu gazları minimize edebilmek için ise EGR sistemi, katalitik konvertör ve dizel partkül filtresi gibi bazı özel ve pahalı sistemler kullanıyorlar. Ancak EURO5 yerine geçen EURO 6 emisyon kuralları çok katı ve bu nedenle de üreticiler emisyon değerlerini düşürebilmek için bu sıvıyı kullanan SCR sistemini daha yaygın bir şekilde kullanacak gibi görünüyorlar.
AdBlue Nedir? Ne işe yarar?
AdBlue, azotlu (üre) ve su bazlı bir çözelti olup, egzozda bulunan NOx gazlarının oranını düşürebilmek için motordan çıkan egzoz gazlarına püskürtülen bir sıvıdır. SCR (Selective Catalytic Reduction) sisteminin bir bileşeni olan AdBlue sıvısı, %32.5 oranında üre ve %67.5 oranında deiyonize sudan oluşuyor. Motordan çıkan çok sıcak egzoz gazları üzerine püskürtülen bu sıvı yüksek sıcaklık altında amonyoğa dönüşüyor. Zararlı NOx gazlarını büyük ölçüde parçalayarak zararsız nitrojen gazı ve su buharı olarak atmosfere salınmasını sağlıyor.
Hangi araçlarda SCR sistemi kullanılıyor?
Son yıllarda satılan dizel motora sahip birçok modelde bu sistem kullanılıyor olsa da kesin olarak SCR sistemi ve ADBlue sıvısının olup olmadığı araçta bulunan ve içinde “Blue” kelimesi geçen bir yazıdan anlayabiliyoruz. Peugeot ve Citroen için “BlueHDi”, VW için “Bluemotion”, Mercedes için “BlueTech” ve BMW için “Blue Performance” gibi adlandırmalar örnek olarak verilebilir.
AdBlue sıvısı ne sıklıkla dolduruluyor?
Sistemin en önemli bileşeni olan AdBlue sıvısı ise periyodik olarak doldurulması gereken bir sarf malzemedir. Bu sıvı olmadan sistem çalışamaz ve bu nedenle de araç bilgisayarı sıvının bitmesine 2.000-2.500km kala sürücüyü uyarmaya başlar. Ne zaman ki bu sıvı biterse markaya ve modele bağlı olarak ya araç çalıştırılamaz ya da çok düşük performans ile sürüş sağlanabilir. Ayrıca AdBlue haznesine başka bir sıvı konulması durumunda aracın motoru garantiden çıkıyor ve önemli hasarların açılma ihtimali de bulunuyor.
 |
| Solda AdBlue sıvısı sağda AdBlue sıvısı deposu kapağı |
Yine tamamen marka ve modele bağlı olmak üzere 1 depo AdBlue sıvısı yaklaşık olarak 5.000km-10.000km arasında tükenebiliyor. Tüketim ne kadar artarsa bu mesafe o kadar kısalıyor, ne kadar ekonomik bir sürüş söz konusuyla da mesafe o kadar uzuyor. Daha yüksek performans ve tüketim daha fazla zararlı egzoz gazı anlamına geldiği için SCR sistemi aynı ölçüde daha çok AdBlue sıvısı kullanmak zorunda kalıyor.
AdBlue sıvısının maliyeti ne kadar?
Bu başlığa doğrudan bir örnek ile cevap verelim;
VW Passat’ın dizel motora sahip modellerinde 13 litrelik bir depo bulunuyor. Bu depo yakıt deposunun hemen yanından dolduruluyor. Şehir içi ve şehir dışı kullanıma göre 6000km-10.000km arasında kullanılabilen 1 depo ADBlue sıvısı performanslı kullanımlarda 3000km-4000km’de bile bitebiliyor. 13 litre kaliteli ve onaylı bir AdBlue sıvısının ortalama 100TL civarında bir fiyata sahip olduğu düşünülürse sürüş tarzına göre 100km’de yaklaşık 1.5TL maliyet çıkabilir. Ayrıca otomobil markasına göre değişmek üzere bu sıvının maliyeti servislerde orijinal ürünle 2 katına da çıkabilir.
 |
| Bazı araçlardaki AdBlue sıvısı uyarısı |
Dizel motora sahip bir VW Passatı’ın normal kullanım şartlarında ortalama 6 litre/100km yakıt tüketim değerine sahip olduğu düşünülürse 100 km mesafede yaklaşık olarak 25TL yakıt gideri olduğu hesaplanabilir. AdBlue sıvısının ise 100km’de ortalama 1.5TL maliyeti olduğunu bir önceki paragrafta hesaplamıştık. Kısacası AdBlue sıvısı yakıt giderinin yaklaşık %6’sı kadar ekstra maliyete neden oluyor diyebiliriz. Yani harcanan her 100TL yakıta ek olarak yaklaşık 6TL’de AdBlue sıvısı harcıyoruz. Sonuçta AdBlue sıvısının 100.000km boyunca yaklaşık maliyeti 1500TL-2000TL olarak çıkabilir. Bu da dizel araç alımı yapacak bir kişinin göz önüne alması gereken bir masraftır diye düşünüyoruz.
SCR sistemi nasıl çalışıyor?
Aşağıdaki videoda Peugeot ve Citroen modellerinde kullanılan BlueHDi sisteminin çalışma prensibini izleyebilirsiniz.
Videoyu kısa bir şekilde izah edecek olursak;
- Silindirler içerisinde sıkıştırılan hava-yakıt karışımının yanması sonucu açığa çıkan zehirli NOx, CO (karbon monoksit) ve yanmamış hidrokarbon zengini gazlar ilk olarak katalitik konvertöre girer ve burada CO gazı ve yanmamış hidrokarbonlar zararsız CO2 (karbon dioksit) gazına ve suya dönüştürülür. Ancak NOx gazları burada herhangi bir şekilde filtre edilemez.
- Daha sonra ise sıra NOx gazlarının filtre edilmesine gelir. Katalitik konvertörden çıkan gazlar bu sefer SCR sistemine girer. Gazlar SCR filtresine girmeden hemen önce üzerine AdBlue sıvısı püskürtülür ve SCR çıkışında NOx gazları büyük oranda zararsız nitrojen gazına ve su buharına dönüşür.
- Zararlı CO ve NOx bileşenlerinin büyük oranda CO2, nitrojen ve su buharına dönüştürülmesinden sonra egzoz gazları en son olarak dizel partikül filtresine girer. Burada çeşitli zararlı partiküller de filtre edildikten sonra CO2, Nitrojen ve su buharı olarak atmosfere salınır. Bu işlem sonucunda egzoz gazlarının insanlara ve çevreye en zararlı bileşeni olan NOx gazları %90 oranında filtre edilir.
