Karda lastik basıncı düşük olmalı şeklinde bir inanış vardır. Biz de yaşadığımız bu sert kış şartlarını sürücülerin en hafif şekilde atlatabilmesi için mevsime uygun yayınlar yapmaya gayret ediyoruz.
Bu doğrultuda birçok sürücünün aklına yerleşmiş olan; karda lastik basıncı düşürülürse daha iyi yol tutuş elde edilir inanışını incelemeye karar verdik. Doğru mu yanlış mı olduğu belli olmayan bu uygulamayı bilimsel olarak analiz etmeye çalışacağız.
Her şeyden önce kış lastiklerinin otomobil ve lastik üreticileri tarafından yaz lastiklerinden daha dar tabanlı olarak kullanılmasının önerildiği belirtmeden geçmeyelim. Örneğin; 225/45/17 ölçülerinde bir lastik kullanıyorsanız aynı çapa ancak daha dar tabana sahip 205/50/17 ölçüsünde veya daha düşük çaplı bir jant kullanırsanız yine aynı çapa sahip 205/55/16 lastik kullanmak tavsiye edilmektedir. Bu tip ölçü değişiklikleri kullanıcı açısından bir zorunluluk olmasa da çeşitli avantajlar sağladığı için tavsiye niteliği taşımaktadır. Daha dar bir lastik tabanı sayesinde aracın birim alana düşen ağırlığı yani zemine olan basıncı artar. Bu da zor hava koşullarında yere daha iyi bir tutunma sağlar.
Şimdi lastik basıncının önerilenden farklı olması durumunda düz sayılabilecek yol koşullarında ne tip bir durum ile karşılaştığımıza bakalım;
Aşağıdaki şekillerden de görüleceği düzgün ve düz bir zemine sahip bir yolda farklı basınçtaki lastikler farklı şekillerde yere temas ederler. Düşük hava basıncına sahip bir lastik kenarlarından, yüksek basınçtaki bir lastik ise orta kısmından yere temas eder. Her iki durumda da lastikler düzensiz aşınır, yol tutuş azalır. Özellikle düşük basınçta lastik daha fazla ısınarak yarılma ihtimali artar.
Ayrıca düşük hava basıncı nedeniyle jantta gevşek duran lastik sert bir manevrada düşük hava basıncından ısınmış olmasının da etkisi ile iyice gevşer. Bu nedenle janttan çıkabilir. Kısacası düşük lastik basıncı, yüksek lastik basıncından daha tehlikelidir. İdeal lastik basıncına sahip bir lastikte ise tabanın her noktası zemine eşit bir şekilde temas eder. Bu sayede düzgün aşınır ve yolu her noktası ile kavradığı için de yol tutuş çok daha başarılı gerçekleşir.
Düşük lastik basıncının bir diğer önemli etkisi de lastiğin yere temas uzunluğunun artmasıdır. Bunun sonucu olarak da aşırı bir basınç düşürülmesi yok ise enine değil boyuna temas yüzeyi artar. Bu da sürtünmenin artmasına ve sonuç olarak yakıt tüketiminin artmasına neden olur.
Aşağıdaki şekilde solda ideal lastik basıncına sahip sağda ise düşük lastik basıncına sahip iki lastik görülebilir. Düşük lastik basıncına sahip olan lastik özellikle uzunlamasına yayılırken zemine gereksiz yere temas etmektedir. Ayrıca taban kısmı da yukarıdaki şekilde görüleceği gibi kenarlarından zemine temas etmektedir. Yani lastik olması gerektiği gibi değil de oldukça düzensiz ve dengesiz bir şekilde düz zemin ile temastadır.
Düşük lastik basıncının düz sayılabilecek yol koşullarında nasıl bir görünüme sahip olduğunu ve dezavantajlarını belirttik. Şimdi yayınımızın esas konusu olan karda lastik basıncı düşürülmesi durumuna geçelim;
Düz yol koşullarında zemine karşı farklı temas karakteristiği gösteren düşük hava basıncına sahip lastikler, kum benzeri aşırı gevşek yüzeylerde bazı durumlarda geçici olarak avantaj sağlayabilirler. Kuma benzer özellik gösterebilecek zemin koşullarından bir tanesi de önemli miktarda birikmiş ve sıkışmamış yani üzerinden geçilmemiş taze kardır. Yumuşak ve gevşek bir yapıya sahip olan 15-20cm üzerindeki kar birikmelerinde düz zeminde düşük basınç nedeniyle içe dönük bir şekilde yer alan taban deseni ve daha uzun taban teması sayesinde bu tip zeminlerde gevşek kar ile kaplı yüzeyin yumuşak olması sayesinde lastiğin tutunma alanında artış meydana gelir.
Lastik yüzeye daha fazla yayıldığı için tutunacak daha fazla yüzey elde eder. Ayrıca daha fazla yayılan lastiğin zemine uyguladığı basınç yani birim alana düşen ağırlık azalır. Araç bu nedenle kara daha az batar. Her ne kadar lastik tabanında bu derece bir artış olmasa da kar ayakkabısı giyip 2mt kar üzerinde batmadan yürümeye yarayan kar ayakkabıları bu duruma pratik bir örnek olarak gösterilebilir.
Aşağıdaki tabloda önemli miktarda havası indirilmiş 15psi basınca sahip lastiğin görünümü ve değerlerinden, normal havasının üstünde 40psi basınca sahip lastiğin değerlerine kadar çok farklı lastik havaları analiz edilebilir. Dikkat edilirse 15psi basınca sahip lastik 40psi basınca sahip lastiğe göre zeminde uzunluk olarak 14cm daha fazla yer kaplıyor ve yayılmış.
Yine 15psi basınca sahip lastik tabanı zeminde %74 oranında daha fazla alan kaplıyorken, zemine uyguladığı basınçta 40psi basınca sahip lastiğe göre neredeyse yarı yarıya daha az. İdeal lastik basıncı 35psi olarak düşünülecek olursa, içindeki hava %58 oranında azaltılmış 15psi basınca sahip bir lastiğin zemine %32 oranında daha az basınç uyguladığı anlamına gelebilir. Yani aracın ağırlığı zeminde 3’de bir oranında daha az hissedilir. Bu da bir nevi kar ayakkabısı giymiş aracımızın olması anlamına gelebilir.
Örnek araç: 2.2ton ağırlığında Toyota Land Cruiser V8, Lastikler 286/60 R18
Sonuçta karda lastik basıncı;
Lastik havasının indirilmesi işlemi ancak çok gevşek ve önemli miktarda kar yağışı durumunda, çok düşük bir hızda ve kısa süreli olarak önerilebilir. Ayrıca bu uygulama kış lastiklerinin yaygın olmadığı geçmiş zamanlardan ve off road sürüşünden gelme bir uygulamadır Günümüzde kullandığımız kış lastikleri üstün özellikleri sayesinde üstün çekiş ve tutunma sağlamaktadırlar.
Ayrıca havası indirilen lastik daha fazla ısınmaya ve janttan çıkmaya meyilli hale gelir. Bu nedenle havası indirilen lastiğin hemen sonrasında şişirilmesi gerekir. Ancak birçok sürücü böyle bir durumda idare etmeye çalışarak sürüşün devamını lastikleri şişirmeden gerçekleştirir. İşte bu da daha büyük sorunların ve kazaların önünü açabilmektedir.
Kısacası geçmiş dönemlerde yaz lastikleri ile yol almaya çalışan sürücülerin bir umut denediği karda lastik basıncı düşürme uygulaması, günümüz kış lastiği teknolojisinde bize göre yararı olmadığı gibi zararı da vardır. Bu nedenle yoğun kar ve kış şartlarında yapılabilecek en iyi uygulama bir otomobilde 4 adet kış lastiğinin kullanılmasıdır. Ayrıca fabrikanın önerdiği lastik basınçlarından şaşmamak ve soğuk havanın sizi yanıltabileceğini düşünerek lastiklere 0.2bar (3psi) daha yüksek hava basmak hata yapmanızı engelleyecektir diye düşünüyoruz.
Son olarak konumuzun başında bahsettiğimiz taban genişliği konusunu aynen aktarmak istiyoruz;
Her şeyden önce kış lastiklerinin otomobil ve lastik üreticileri tarafından yaz lastiklerinden daha dar tabanlı olarak kullanılmasının önerildiği belirtmeden geçmeyelim. Örneğin; 225/45/17 ölçülerinde bir lastik kullanıyorsanız aynı çapa ancak daha dar tabana sahip 205/50/17 ölçüsünde veya daha düşük çaplı bir jant kullanırsanız yine aynı çapa sahip 205/55/16 lastik kullanmak tavsiye edilmektedir. Bu tip ölçü değişiklikleri kullanıcı açısından bir zorunluluk olmasa da çeşitli avantajlar sağladığı için tavsiye niteliği taşımaktadır. Daha dar bir lastik tabanı sayesinde aracın birim alana düşen ağırlığı yani zemine olan basıncı artar. Bu da zor hava koşullarında yere daha iyi bir tutunma sağlar.
Güç birimleri bazen kafa karışıklığına neden olabilmektedir. Farklı otomobil broşürleri ve teknik verileri incelendiği zaman bazı modellerin motor gücü HP birimi ile verilirken bazı...
