Birçok otomobil tutkunu, ralli araçları ve bazı modifiyeli araçların egzozundan çıkan patırtı, çatırtı hatta makinalı tüfekle ateş edermişcesine çıkan sesleri iyi bilir. Kimileri için korkutucu kimileri için de eğlenceli olan bu seslerin kaynağı ise Anti Lag Sistemi’dir. Biz de bu sistem nedir, ne işe yarar, nasıl çalışır, seslerin kaynağı nedir, detaylı bir şekilde inceleyeceğiz. Konunun daha rahat okunur olabilmesi için de 2 bölüm halinde yayınlayacağız. 2.Bölümü yarın yayınlamayı planlıyoruz.
Her şeyden önce Anti Lag Sistemi’ni anlayabilmek için Turbo Lag nedir açıklamak gerekiyor;
Turbo besleme sistemine sahip araçlarda, turbo tipi ve turbo büyüklüğüne bağlı olarak belli devirlerin altında bir güç eksikliği meydana gelir. Bu durum Turbo Lag yani Turbo Boşluğu olarak Türkçe’ye çevrilebilir. Egzoz gazlarının çıkış basıncı ile çalışan turbo pervaneleri, alt devirlerde silindirlerden atılan egzoz gazı basıncının düşük olması nedeniyle yeteri kadar dönemez ve bu nedenle de istenilen taze hava emişini gerçekleştiremez.
Bunun sonucu olarak da güç ve tork eksikliği meydana gelir. Motor bir nevi atmosferik beslemeli gibi çalışır. Günümüz içten yanmalı motorlarının büyük bir kısmında ise; turbo besleme sistemi en iyi ihtimalle 1.200-1.800d/d aralığında devreye tam anlamıyla girebiliyor. İşte bu nedenle de belirtilen devirlerin altında, güç eksikliği sonucu aracın çekişinde hissedilir bir ağırlık hissedilebiliyor.
Ancak bu düşük motor devirleri, günümüz turbo teknolojisinin ne kadar ileriye gittiğini de gösteriyor. Yaklaşık 30-40 yıl önce kullanılan turbo besleme sistemlerinde bu devir değerleri genellikle 2.500d/d-3.500d/d arasında gerçekleşiyordu. Bu nedenle de turbo boşluğu aşırı bir şekilde hissediliyordu.
Günümüzde turbo boşluğunun bu derece düşük değerlerde gerçekleşmesinin nedeni ise kullanılmaya başlayan küçük tipteki turbolar ve gelişmiş turbo teknolojileri diyebiliriz. Değişken geometrili (VGT), çift kanallı (Twin-Scroll) ve 1 adet büyük – 1 adet de küçük turbo besleme barındıran bi-turbo sistemlerinin yanında Volvo tarafından kullanılmaya başlanan hava kompresörü ve Audi tarafından kullanılmaya başlanan elektrikli turbo sistemi sayesinde, geleneksel turboların tam anlamıyla devreye girmesi 1.000d/d-1.100d/d aralığına kadar düşürülebildi. Yani artık rölanti devrinin hemen üstünde maksimum torku elde etmek mümkün ve Anti Lag gibi sistemlere de en azından günlük kullanım en ufak bir şekilde gerek yok.
Peki o zaman Anti Lag Sistemi’ne neden ihtiyaç var?
Yukarıdaki paragraflardan da anlaşılacağı gibi otomobil üreticileri, turbo boşluğunu günümüzde neredeyse hissedilmeyecek şekilde azaltmayı başardılar. Bu nedenle de fabrika çıkışı araçlarda genelde bu tip bir sistem yer almamaktadır.
Diğer taraftan düşük motor hacimlerinden turbo sayesinde çok yüksek motor gücü üreten yarış araçları için durum biraz farklı. Devasa büyüklükte turbo beslemelere sahip olan bu araçların turbo sistemleri, yüksek motor devirlerlerinde gerçek performanslarını gösterebiliyor. Bu nedenle de özellikle ani fren yapılıp, tekrar tam güç hızlanmanın gerektiği durumlarda yetersiz kalıyorlar. Bunu önleyebilmek için de turbonun alt devirlerde de etkin olmasını sağlayacak Anti Lag sistemine ihtiyaç duyuyorlar.
Örneğin Ford Fiesta WRC aracının 1.6lt turbo-benzin motoru maksimum 380ps gücünü 6.000d/d’da elde edebilirken, 450nm maksimum torkunu da ancak 5.500d/d’da elde edebiliyor. Ancak turbo motorların geniş bir devir bandında yüksek güç ve tork ürettiği düşünüldüğünde; 3.000d/d-5.500d/d aralığı referans alınabilir. Bu değer günlük araçların sahip oldukları turbo özelliklerine göre 1.000d/d-1.800d/s aralığına göre oldukça kötü olmasıyla öne çıkıyor. Sonuçta aracı rahat bir şekilde hareket ettirecek güç, esas olarak toplam ağırlığın motora en fazla yük olduğu düşük devirlerde gerekiyor.
İşte bu durumu engelleyebilmek için de, turbo boşluğunu en aza indiren Anti Lag sistemleri ağırlıklı olarak günümüz Ralli araçlarında kullanılıyor ve turbonun düşük devirlerde de devrede olması sağlanıyor. İlk olarak 80’li yıllarda turbo beslemeye sahip Formula 1 araçlarında kullanılan bu sistem, daha sonra Toyota öncülüğünde Ralli araçlarında da kullanılmaya başlanmıştı. Ayrıca cadde tipi araçlara sonradan uygulanan büyük çaplı turbo uygulamalarında da turbo boşluğunu azaltmak için motora sonradan Anti Lag sistemleri monte edilebiliyor. Tabii bu eklemenin esas nedenlerinden bir tanesi de egzozdan çıkan çatırtı-patırtı ve ateş etme sesleri diyebiliriz.
İnsanı sağır edebilecek derecede yüksek olan bu sesleri aşağıdaki videoda izleyebilirsiniz.
2.Bölüm için tıklayınız – Anti Lag Sistemi nasıl çalışır? Turbo boşluğunu nasıl önler? Avantaj ve dezavantajları nelerdir? Egzozdan çatırtı patırtı sesleri neden çıkar?
