Türkçe oldukça zengin bir dil olmasına rağmen özellikle teknik terimleri İngilizce ve Fransızca gibi dillerden almıştır. Bu kelimelerin bir kısmı yanlış okunurken bir kısmı da yanlış veya eksik bir şekilde kullanılmaktadır. Yanlış okunan kelimeler genellikle yabancı dildeki kelimenin Türkçe’ye zorlanmasından ve bilinçsiz kullanılmasından kaynaklanırken; bu kelimelere stop-istop, stepne-istetne, karter-kartel, egzoz-egsos, supap-sibop ve karoser-karasör gibi kullanımlar örnek gösterilebilir. Ancak bizim başlığımızın konusu hatalı telafuz değil hatalı kullanım ve bunlardan aklımıza gelen 6 tanesini listeledik. Takipçilerimizin aklına listemizdekine benzer hatalı kullanılan kelimeler gelir ve bize bildirirlerse eklemekten memnuniyet duyarız.
Offset – Ofsayt (Yanlış ifade)
İlk olarak Ofset veya İngilizce karşılığı Offset ne demektir izah edelim; Janta yandan bakıldığı zaman tam ortasından geçen bir merkez çizgisi olduğunu varsayalım. Bu merkez çizgisinin jantın iç göbeğine olan mesafesi “Offset” değeridir. Jant göbeği merkez eksenden dışa doğru mesafede ise pozitif offset, jant göbeği tam eksen üzerinde ise sıfır offset, jant göbeği eksenden içeri ise negatif offset durumu gerçekleşir. Offset değeri sayı olarak ne kadar küçükse jantın göbeği içe o kadar yakındır. Rakam ne kadar büyük ise jantın göbeği içe o kadar uzaktır. Piyasada satılan jantların tamamına yakını pozitif ofsete sahiptir.
Diğer taraftan bu kelimenin karşılığı olarak yanlış söylenen Ofsayt kelimesinin İngilizce karşılığı “Off-Side”‘dır. Birçok spor dalında farklı anlamlarla kullanılsa da en çok futbolda kullanılan “Pas verildiği anda rakip takımın kalesine rakip oyunculardan ve toptan daha yakın olma” durumunda gerçekleşir. Offside kelimesinde “Off” Türkçe’de “Dışarıda” anlamına gelir ancak “Side” kelimesinin birçok farklı anlamı vardır. Ancak burada “Taraf” karşılığı daha uygun görünüyor. Ayrıca Taraf kelimesi oyunun yapısı gereği “Rakip saha” olarak da düşünülebilir. Buradan Off-Side kelimesini “Rakip sahada dışarıda” olarak çevirirsek herhalde futbol diline en yakın bu şekilde tercüme etmiş oluruz. Görüleceği gibi Offset ve Offside kelimeleri farklı anlamlara geliyor ve bu nedenle de Ofset’in Ofsayt olarak söylenmesi anlamın tamamen değişmesine neden oluyor.
Tubeless – Dubleks (Yanlış ifade)
İlk olarak Tubeless’in İngilizce karşılığının ne demek olduğunu izah edelim; Bu kelimeyi oluşturan kelimelerden “Tube” otomotiv terimi olarak Türkçe’de “İç lastik” ” anlamına gelir. “Less” ise bir kelimenin arkasına birleşik olarak yazılırsa “siz-sız” ifadesini kazandırır. Kısacası Tubeless “İç lastiksiz” demektir. 1960’li yıllardan itibaren dünyada yaygınlaşmaya başlayan Tubeless lastikler ülkemizde 1980’li yıllarda yaygınlaşmaya başlamıştır.
İç lastik dediğimiz zaman aklımıza en basit olarak bisikletlerde yaygın olarak kullanılan lastik tipi gelebilir. Yer ile temas eden ana lastiğin içerisinde yumuşak ve tüp şeklinde bağımsız bir lastik daha bulunur ve hava bu lastiğin içerisine dolar. Ana lastiğe bir cisim battığı zaman da bu ince tüp şeklindeki iç lastik delinir ve bu nedenle de söner. Günümüzde hala bazı örnekleri bisikletler, traktörler, iş makinaları ve kamyonlarda kullanılmaktadır.
Diğer taraftan her iki kelimenin söylenişi birbirine benzediği için sanayide bu tip lastiğe genellikle “Dubleks” denilmektedir. Dubleks kelimesi İngilizce “Duplex” kelimesinden gelmektedir ve birçok farklı anlamı olsa da en yakını “2 katlı ev” olarak tercüme edilebilir. Hatta çift taraflı yapılan bir yazıcı baskısı için de duplex kelimesi kullanılmaktadır. Kısacası “Çift kat” genel anlamda kullanılabilir diye düşünüyoruz.
Bu arada ifadenin ne kadar yanlış kullanıldığı şuradan da bellidir; İç lastiğe sahip lastikler iç ve dış olarak iki farklı katmandan oluşuyorken yani bir nevi Duplex lastikken iç lastiği olmayan lastikler tek bir lastikten oluşmaktadır. Yani bu ifade kullanılsa kullanılsa Tubeless lastikler için değil tam tersine diğer tip iç lastiği olan lastikler için kullanılması gerekir. Yani hem Tubeless kelimesinin anlamı hem de duplex kelimesinin anlamı olarak çifte hata mevcuttur.
Rodaj – Motor açmak (Eksik ifade)
Rodaj kelimesi Türkçe’ye Fransızca “Rodage” kelimesinden geçmiştir ve kelimenin Türkçe teknik anlamı “Alıştırma” olarak tercüme edilmektedir. Yani birbiri ile eş zamanlı çalışan parçaların uyum süresi olarak da bu kelime genişletilebilir. Aslında “Alıştırma” kelimesi gerçekten de güzel bir kelime çünkü oto sanayide zaman geçiren kişilerin anımsayacağı gibi bu kelime yeni işlem görmüş veya yeni parçaların ilk anda birbirleri ile el yardımı ile yavaş bir şekilde hareket ettirilmesi eylemine karşılık geliyor ve bu şekilde kullanılıyor. Diğer taraftan Rodaj kelimesi “Motor açma” olarak yaygın bir şekilde kullanılsa da aslında doğrusu “Alıştırma” kelimesidir diyebiliriz. Motor açma biraz sanayi dili olmasıyla öne çıkıyor diye düşünüyoruz.
Performans hava filtresi nedir? Gücü nasıl yükseltir?
Performans hava filtresi nedir? Gücü nasıl yükseltir?
Aslında Rodaj kelimesi konusunda yapılan yanlışlardan birisi de eylemi sadece motor ile sınırlamaktır. Çevremizde kullandığımız birçok şeyin bir alışma dönemi vardır ve bu o ürünün çok kaliteli olup olmaması ile de alakalı değildir. Bu konuya güzel örneklerden birisi de ayakkabılardır. Çok kaliteli bir mağazadan pahalı bir ayakkabı almış olabilirsiniz ancak bu ayakkabının sizin ayağınıza uygun hale gelmesi için belli bir süreye ihtiyaç vardır. Bu süre ayakkabı ile ayağınızda yürüme süresi ile ölçülebilir. Belli bir kullanım süresi sonunda ise ayağınızın şekline uyum sağlayan ayakkabı sizi çok daha fazla rahat ettirir. İlk aldığınızda kaliteli olmasına rağmen ayağınızı rahatsız edebilecek bu ayakkabı ile belli bir süre yürümeden koşmaya kalkarsanız büyük ihtimalle ya ayağınızı burkulur ya da sert yapısı nedeniyle derinizi tahriş edebilir. Kısacası ayakkabının bile bir rodaj süresi vardır.
Turbo – Turbolamak (Yanlış ifade)
Bu terimi genellikle turbonun ne olduğunu tam olarak bilmeyen ve otomobil bilgisi sınırlı olan kişiler kullanıyor. Genellikle 1500-2000 motor devrinden sonra egzoz basıncının etkisi ile devreye giren turbo, hareket halinde olan aracın bu devirlerden sonra torkun aniden elde edilmesi sayesinde bir ok gibi fırlamasını sağlar. Özellikle düşük devirde giderken turbonun devreye girdiği devirin iyi yakalanması durumunda koltuk sırtlığına yapışan kişi sırtında bir basınç hisseder ve bu da oldukça etkilidir.
Aşağıdaki videoda 6.3lt V12 atmosferik-benzin ve elektrik motora sahip 963ps güce sahip Ferrari LaFerrari modelinin 0 km/saat’den 344km/saat hıza çıkışı sırasında özellikle sürücüye yaşattıklarını izleyebilirsiniz. Bu hissi anlayabilmek için videoya izlerken sürücünün boyun kaslarına dikkat etmenizi tavsiye ediyoruz. Otomobil terimlerine çok hakim olmayan bir kişi bu araca binseydi araç atmosferik ve elektrikli bir model olmasına rağmen rahatlıkla “Turbolamak” ifadesini kullanabilirdi diye düşünüyoruz.
Ancak videodaki güçlü bir atmosferik motora veya bir diğer aşırı besleme sistemi olan superchargera (kompresör) sahip olan başka bir araç da bu hissi yaşayan ve turbodan habersiz bir kişi “Turbolamak” ifadesini bilinçsizce kullanabilir. Bu nedenle genellikle otomobil ile çok alakası olmayan kişilerden duyduğumuz bir ifade olarak öne çıkıyor.
Bu ifade mutlaka söylenecekse ya turbo besleme sistemine sahip bir aracın turbosu devreye girdiğinde söylenmeli veya her hangi bir araç bu hissi yaşatıyorsa “Çok iyi ivmeleniyor” denmeli diye düşünüyoruz. Ayrıca atmosferik motora sahip bir araca turbo sistemi monte edilirse de “Turbolamak” ifadesi bazı kişiler tarafından kullanılmaktadır ancak biz tüm bu kullanımların Türkçe’ye aykırı olduğunu düşünüyoruz.
Soğutucu Sıvı – Antifriz (Eksik ifade)
Antifriz kelimesi İngilizce “Anti Freeze” yani tam Türkçe karşılığı “Donma karşıtı” demektir. Bu ifadeyi “Donmayı önleyici” olarak da genişletebiliriz. Ancak burada bir eksik söz konusudur. Antifriz motor soğutma sisteminde sirküle (sürekli dönen) olan bir soğutucu sıvıdır ve donmaması istendiği gibi motorun fazla sıcaklığının uzaklaştırılmasından da sorumludur. Ülkemizde antifriz kelimesi kullanımındaki sorun da buradan kaynaklanmaktadır. Birçok insan antifrizi sadece donmayı önleyici olarak düşünse de aslında bu sıvı özel bir karışımdır ve İngilizce “Coolant” yani Türkçe olarak “Soğutucu” anlamında kullanılmaktadır.
Bu konuya bir örnek vererek pekiştirelim;
Castrol marka soğutma sıvısının ülkemizde ve yurt dışında satılan çeşitli örneklerine göz atalım. Soldaki büyük resimde Radicool olarak genel bir isim belirlenmiş ve kırımızı halka içindeki ifade de Antifreeze/ Summer Coolant yani “Donmayı önleyici ve Yaz soğutucusu” olarak belirtiliyor. Diğer taraftan sağ üstte ülkemizde daha önceleri satılan yine aynı markanın benzer ürünü görünüyor. Ancak burada önemli bir tezat bulunuyor. Ürünün ismi “Donmayı önleyici” olarak konulurken kırmızı halka içindeki açıklama kısmına “Motorda kaynama ve donmaya karşı” ifadeleri kullanılmış. Diğer taraftan aynı ürünün şu anda satılan kutusuna geçecek olursak isminin yurt dışında satılan örnekleri ile aynı olarak “Radicool” olarak değiştirildiğini ancak önceki kutudaki kırmızı ile işaretli olarak görünen “Motorda kaynama ve donmaya karşı” ifadelerinin aynen kaldığını görebiliriz.
 |
| Antifiriz kutuları üzerindeki ifadeler |
Yukarıdaki görselli örnekten de görüleceği gibi görevi sadece donmayı önleyici olan bir motor soğutma sıvısı bulunmuyor. Ancak hala birçok marka Antifriz ve Antifreeze şeklindeki ifadeyi ürünlerinde ana başlık olarak ülkemizde kullanıyor. Bunun en büyük nedeni de Türkçe’ye bu şekilde yerleşmiş olması ve kullanıcılarında bunu eksik bir şekilde biliyor olmasından kaynaklanıyor. Yani aslında bir nevi PVC kapı-pencere doğramasına Pimapen denmesi durumuna benziyor diyebiliriz.
Motor Yenileme – Rektifiye (Eksik ifade)
Fransızca “Rectifier” kelimesinden Türkçe’ye “Rektifiye” olarak geçmiş olan bu kelimenin tam karşılığı “Düzeltme” anlamına gelmektedir. İngilizce diline de aynen dilimizde olduğu gibi Fransızca’dan geçen kelime “Rectify” olarak kullanılır ve onun da karşılığı “to correct” yani “Yanlış olan bir şeyi düzeltme” anlamında kullanılmaktadır. Kısacası bu terim sadece motor için değil birçok farklı şey için kullanılabilir.
Diğer taraftan özellikle rektifiye ile beraber bir de “Revizyon” kelimesi kullanılmaktadır. Revizyon da Fransızca “Revision” kelimesinden dilimize geçmekle beraber “yeniden gözden geçirip düzeltme” olarak kullanılmaktadır. Kısacası Rektifiye ve Revizyon kelimeleri hemen hemen aynı anlama gelmektedir. Her ikisi de kullanılabilir ancak sadece motor için değil her türlü otomobil parçası hatta basit bir masa için bile bu kelimeler geçerli olabilir.
Rektifiye işleminin bir diğer karşılığı olarak “Motor Yenileme” deyiminin sanayide yaygın bir şekilde kullanıldığına rastlıyoruz. Aslında “Yeni” kelimesinin Türkçe bir kelime olduğu düşünülürse en doğrusu bu ifadenin kullanılmasıdır ancak Yenileme dediğimiz zaman da bir motoru oluşturan tüm parçaların değiştirildiği anlamına gelebilir. Yani motorda kısmı bir değişiklik yapıldıysa Yenileme kelimesi tam karşılık olmayabilir. Böyle bir durumda da “Kısmi Yenileme” de denilebilir.
 |
| Motor yenileme sırasında işlem gören bazı parçalar |
Ancak burada önemli bir ayrım bulunuyor. Motora bağlı olan parçaların bozulması da işlevin tam olarak yapılamamasına neden olabilir. Örneğin akünün ömrünü tamamlaması bile buna neden olabilir. Ancak böyle bir durumda akünün değişmesi gerekir ve sorunun düzeltilmiş olması rektifiye yapılması anlamına gelmez. Bir diğer örnek ile pekiştirecek olursak; Benzin motorunda bujilerin çok eskimesi sonucu ateşleme düzgün yapılamaz ve bunun sonucu olarak da motor hem fazla yakıt tüketir hem de düşük performansla çalışır. Öyle ki motor sesi bile değişir ve bir problem olduğu anlaşılabilir. Durumun “Düzeltilmesi” (rektifiyenin Türkçe karşılığı) ise bujilerin değiştirilmesi ile çözülebilir.
Rotary Wankel motor nedir? Nasıl çalışır?
Bu iki örnek sonucunda ise “Rektifiye” kelimesinin kelime anlamında olduğu gibi sadece düzeltmenin çok geniş bir ifade olduğunu anlayabiliriz. Mesela şanzıman da düzgün çalışmıyor ise rektifiye işlemi görmesi gerekebilir. Kısacası bu kelime sadece motora özgü değildir ve çok farklı şeyler için kullanılabilir. Bize göre Motor yenileme veya kısmı yenileme daha doğru ve Türkçe ifadelerdir.
