Yakıt özelliği
Gerek dizel yakıtı gerekse de benzin yakıtı petrol ürünüdür ve her ikisi de ham petrolün damıtılması ile elde edilir. Bu işlem sırasında benzin yakıtı 35-200°C arasında elde edilirken dizel yakıtı 250-350°C arasında yaklaşık olarak petrolün kaynama noktasında elde edilir. Görüleceği gibi benzin yakıtı damıtılmanın ilk aşamasında elde edilir ve bu nedenle de daha saf bir yapıya sahip olduğu söylenebilir. Dizel yakıtı ise daha kaba bir yapıya sahiptir. Ancak bu kaba yapı dizelin daha yağlayıcı özelliklere sahip olmasını sağlar. Dizel veya benzin fark etmeksizin, yakıt sistemi ve yanma odasında her iki yakıtın da yağlayıcılık özellikleri düşünüldüğü zaman ise dizelin avantajı ortaya çıkmaktadır. Dizel yakıtının yağlayıcılık özelliğinin daha fazla olması ise dizel motorun ömrünü olumlu yönde etkiler.
Yanlış yakıt kullanılırsa ne olur?
Diğer taraftan dizel yakıtı ne kadar temiz olursa olsun içerisinde bir miktar kirlilik barındırabilir. Benzin ise genel anlamda daha temiz bir yapıya sahiptir ve motor tarafından daha kolay bir şekilde tolere edilebilir.. Bu durum kirli dizel yakıtı kullanılması durumunda motoru ciddi anlamda etkiler ve başta enjektörler olmak üzere sorun çıkmasına neden olabilir. Ayrıca yakıtın kirli olması, motor yağını da etkiler ve kalitesini bozabilir. Yağlamanın düzgün olmaması ise aşınmaları artırır ve motorun ömrünün kısalmasına neden olabilir. Bu nedenle kirli dizel yakıtı kirli benzin yakıtından daha tehlikelidir ve dizel motorun ömrünü önemli oranda etkileyebilir.
Ömür ve dayanıklılık açısından kazanan: Beraberlik
Ateşleme yöntemi
Benzin ve dizel motorların en büyük farkı ateşleme yöntemleridir. Benzin motor bir buji yardımı ile yakıt-hava karışımını çakmak çakar gibi ateşlerken, dizel motorlarda böyle bir ateşleme mekanizması bulunmaz, piston tarafından sıkıştırılan hava üzerine çok yüksek basınçlı bir şekilde dizel yakıt püskürtülür ve sıkışan hava-yakıt karışımı kendi kendine tutuşur. Ayrıca dizel yakıtı çok zor tutuşan bir akaryakıt türüdür. Öyle ki benzin dolu bir bidona yanan bir kibrit atılırsa tutuşma ihtimali çok yüksekken, dizel yakıtı dolu bir bidona aynı kibrit atılınca tutuşması imkansıza yakındır.
İşte tutuşması bu kadar zor bir yakıtı yüksek basınçla (Common Rail 2000-3000bar) sıkışmış havaya püskürten dizel enjektörleri pahalı-hassas üretilmiş parçalardır ve dizel motorların da en hassas noktası bu enjektörlerdir denilebilir. Günümüz benzin motorlarında ise aynen dizel motorlarda olduğu gibi enjektörler vardır ve benzin yakıtını yanma odasına püskürtürler ancak dizel enjektörler kadar pahalı değillerdir. Ayrıca ateşlemeyi de buji gerçekleştirir ve bunun için de bir elektrik sistemi mevcuttur. Ancak her şekilde dizel enjektörleri hassas çalışma yapıları ve yukarıdaki başlıkta dizel yakıt kalitesinin de etkisi ile daha fazla arıza verebilir. Bu durum dizel motorun ömrünü olumsuz yönde etkileyebilir.
Ömür ve dayanıklılık açısından kazanan: Benzin motoru
Motor hızı
Dizel motorlar çalışma prensipleri gereği daha düşük dönme hızlarında çalışırlar ve bir benzin motor 8000-9000devir/dakika hıza çıkabilirken benzer hacimdeki bir dizel motor genellikle 4000-5000 devir/dakika hıza çıkabilir. Motor içerisinde gerçekleşen ne kadar fazla hareket ve yüksek devir, o kadar fazla aşınma anlamına gelir. İşte bu nedenle dizel motorların içlerindeki parçaların daha az hareket etmesi ise ömürlerini olumlu yönde etkiler. Bir dizel motor kullanım süresi boyunca benzin motora göre neredeyse yarı yarıya daha az dönme hızına sahip olduğu için aynı oranda daha az aşınır da denilebilir.
Ömür ve dayanıklılık açısından kazanan: Dizel motoru
Güç ve Tork
Dizel motorlar elde ettikleri maksimum güç ve torku benzin motorlara göre daha düşük devirlerde elde ederler. Ayrıca düşük devirlerde ürettikleri tork da benzer bir benzin motoruna göre genellikle daha yüksektir. Günlük kullanımlarda torkun sürücüler için daha önemli bir özellik olduğu düşünülürse yüksek tork, motorun aracı daha rahat taşıması ve bu nedenle de daha az zorlanması anlamına gelir. Daha az zorlanan motorun ise daha uzun ömürlü olması beklenebilir. Bu nedenle düşük devirlerde ürettiği daha yüksek tork, dizel motorun ömrünü olumlu yönde etkiler.
Güç ve torkun tüketime etkisi nedir?
Ömür ve dayanıklılık açısından kazanan: Dizel motoru
Titreşim
Benzin motorlarda ateşleme buji ile gerçekleştiği için hava-yakıt karışımının tutuşması daha homojen ilerler. Dizel motorda ise sıkışan havaya yakıt püskürtülmesi ile tutuşma sağlanır ve kendiliğinden gerçekleştiği için parçalı bir şekilde ve bir nevi rastgele ilerler. Bu da dizel motorlarda daha yüksek titreşime ve çalışma sesine neden olur ve dizel motorların neden daha titreşimli ve sesli çalıştığını izah eder. İşte bu titreşimi azaltabilmek için üreticiler dizel motorları daha kalın cidarlı malzemelerden ve ağır bir şekilde imal ederler. Daha kalın yapılı ve yerine göre özel malzemelerin kullanılması ise dizel motorun ömür olarak daha avantajlı olmasını sağlar. Ancak bu nedenle dizel motorlar hem daha ağır hem de daha pahalıdırlar.
Ömür ve dayanıklılık açısından kazanan: Dizel motoru
Solda benzin motor sağda dizel motor |
Sıkıştırma oranı
Dizel motorlar, yakıt hava karışımının kendiliğinden tutuşabilmesi için çok daha yüksek sıkıştırma oranına ihtiyaç duyarlar. Öyle ki bu oran benzin motoruna göre ortalama %50 daha fazladır. Sıkıştırma oranı ne kadar yüksekse silindirler içerisine sıkıştırılan hava o kadar fazladır. Daha sıkıştırılmış bir ortamda ise patlama daha şiddetli gerçekleşir. Bu da dizel motorun daha farklı ve dayanıklı malzemelerden üretimin gerektirir. Daha kalın yapılı ve yerine göre özel malzemelerin kullanılması ise dizel motorun ömür olarak daha avantajlı olmasını sağlar. Ancak bu nedenle dizel motorlar hem daha ağır hem de daha pahalıdırlar.
Ömür ve dayanıklılık açısından kazanan: Dizel motoru
Emisyon
Dizel yakıtının yapısı nedeniyle yandığı zaman benzine göre daha fazla Nitrojen Oksit ve Nitrojen Dioksit (NOx gazları) ile yanmamış hidrokarbonlar (siyah duman), kanserojen bileşenler ve Sülfür içerir. Bu nedenle de yanmış hali benzine göre hem daha zararlıdır hem de çok daha zehirlidir ve çok daha iyi bir şekilde filtrelenmesi gerekir. Ancak dizel motorda daha fazla olan NOx gazlarının filtrelenmesi ve zararsız hale getirilmesi benzin motorda daha fazla olan CO (Karbon Monoksit) gazları kadar kolay değildir.
Dizel mi benzin mi daha kirli bir yakıttır?
Bu nedenle de dizel motorlarda benzin motorlardaki EGR (Egzoz gazı resirkülasyonu) ve katalitik konvertör sistemlerine ek olarak DPF (dizel partikül filtresi) ve SCR (AdBlue) gibi sistemler de bulunur. Yüksek sıcaklığa sahip egzoz gazlarını temizleyen bu sistemler için ise deyim yerindeyse “Nazlı” ifadesi rahatlıkla kullanılabilir ve arıza vermeye de oldukça açıklardır. İşte bu nedenle yakıt kalitesi, sürüş tarzı ve sürüş koşullarında dizel motorların daha sık arıza vermesine sebebiyet verebilirler. Bu durum kalitesiz yakıt kullanılması ile çok daha yüksek bir seviyede gerçekleşebilir.
Ömür ve dayanıklılık açısından kazanan: Benzin motoru
Sonuç olarak dizel mi benzinli mi ömür açısından daha iyidir?
Görüleceği gibi her iki motor tipinin ömür ve dayanıklılık açısından birbirlerine göre avantaj ve dezavantajları bulunuyor. Ancak şunu söylemek oldukça mümkün. Dizel motorlarda yakıt oldukça önemli ve kalitesiz yakıt kullanılması, aynı şartlarda bile kullanım söz konusu olsa benzin motorun daha uzun ömürlü olmasını ve az sorun çıkartmasını sağlayabilir. Ayrıca dizel motorlarda yapılacak periyodik bakımlar da büyük önem kazanıyor ve daha fazla önem gösterilmesi şart.
Güç/hacim oranı en yüksek 11 dizel motor
Ancak kullanımı boyunca temiz motorin ile çalışan ve bakımları iyi bir şekilde gerçekleştirilen dizel motor, daha kalın ve özel malzemelerden üretilmesi ve daha yüksek torkunu daha düşük devirlerde vererek kendini yormadığı ve bu nedenle daha az aşınabileceği için benzin motora göre daha iyi bir durumdadır. Kısacası aynı şartlarda dizel mi benzinli mi ömür açısından daha iyidir sorusunun cevabı dizeldir diyebiliriz.
Bu arada şunu da belirtmeden geçmeyelim; 1980’li ve öncesinde üretilen dizel motorlarda gösteri amaçlı olarak yakıt amacı ile kullanılmış kızartma yağı bile konulsa yoluna devam edebiliyordu. Ancak günümüz dizel motorları eski dizeller gibi kaba bir çalışma karakterine ve tasarıma sahip değil ve çok hassas parçalara ve teknolojik turbo beslemelere sahipler. Bu sayede de benzin motorlar kadar iyi performansa sahip olabiliyorlar. Öyle ki dünyanın en yüksek güç/hacim oranına sahip dizel motoru olan BMW’nin 7.50d modelinde bulunan 4 turboya sahip 3.0lt dizel ünite 400ps güç üretebiliyor.
4 turbo BMW dizel mi? 3 turbo (1 adet elektrikli) Audi dizel mi?